W sklepie żeglarskim pomocna Pani zachwala liny „na dobrą cumę to tylko dyneema, bo przecież jacht jest dużo warty i lepiej, żeby się nie urwał”. Koledzy używają tajemniczych sformułowań typu „Na moim, najszybszym na Zegrzu jachcie, to brasy są z wektranu, nie z byle czego…”. Kevlar przez wielu uważany jest za linę żeglarską odpowiednią do wszystkiego, bo nazwa brzmi bardzo profesjonalnie…
Kokpit 505 przypomina dużą porcję spaghetti. Wybór lin dostępnych na rynku jest ogromny, więc zanim przystąpicie do ich wymiany lub uzupełnienia, warto wiedzieć, o co w tym wszystkim chodzi.
Zdjęcie: kokpit POL 8802 (mat. własne)
Zdjęcie: nowe liny. W tle kadłub 9119 czekający na wyposażenie (mat. własne)
Na początek mała dawka teorii, która pozwoli Wam połapać się w „linowej” terminologii.
Liny poliamidowe i polipropylenowe
Zazwyczaj na małych jachtach sportowych nie używa się czystych lin polipropylenowych. Polipropylen jest używany np.: jako rdzeń liny Liros Magic Sheet. Włókna polipropylenowe są bardzo lekkie i całkowicie odporne na nasiąkanie. Ulegają natomiast szybkiej degradacji UV.
Liny poliestrowe
Charakteryzują się przede wszystkim znakomitą odpornością na warunki klimatyczne, bardzo dobrą wytrzymałością i odpornością na ścieranie. Liny o niskim współczynniku wydłużenia pod obciążeniem. Nowoczesne liny poliestrowe wykonywane są w technologii „pre-strech”. Polega to na wstępnym rozciągnięciu włókien liny w czasie procesu produkcyjnego, dzięki czemu współczynnik wydłużenia jest jeszcze mniejszy.
Liny Dyneema i Spectra
Dyneema i Spectra to nazwy handlowe lin wykonanych z polietylenu o ultra wysokiej masie cząsteczkowej (HMPE). Liny tego typu (porównując wagowo), są piętnastokrotnie mocniejsze od lin stalowych. Charakteryzują się bardzo wysoką wytrzymałością i minimalnym współczynnikiem wydłużenia.
Lina Vectran (Vectra)
Włókna liny Vectran wykonane są z polimeru ciekłokrystalicznego (LCP). Vectra jest znakiem towarowym należącym do firmy Ticona.
Liny aramidowe (Kevlar, Technora, Twaron)
Są to liny wykonane z przetworzonych włókien poliamidowych (aramidowych). Kevlar jest zarezerwowanym znakiem firmy Du Pont. Linę kevlarową łatwo rozpoznać po charakterystycznym, złotym kolorze włókien.
Liny PBO (Zylon)
Są to liny wykonane z obrabianego termicznie polimeru ciekłokrystalicznego. Jeden z najbardziej zaawansowanych technologicznie materiałów. Charakteryzują się bardzo małe wydłużeniem i bardzo wysoką wytrzymałością. W żeglarstwie wykorzystywany zazwyczaj na dużych jachtach regatowych do wykonania elementów takielunku stałego (wanty, sztagi). Na małych jachtach rzadko stosowane.
Porównanie charakterystyk poszczególnych lin przedstawia poniższa tabela:
Źródło: http://www.liros.com/en/service/technische-informationen/materialien.html
Ubrana czy naga?
Na rynku dostępne są liny bez oplotu i w oplocie. Oplot zabezpiecza rdzeń liny przed uszkodzeniami mechanicznymi i erozją UV, poprawia jej przyczepność w knagach oraz ułatwia pracę z linami (zapewnia odpowiedni „grip” w ręku i w knagach). Obecnie oploty wykonuje się najczęściej z włókien poliestrowych lub ich mieszanki z włóknami dyneema.
Przykładem liny bez oplotu jest lina Liros Dyneema D-Pro lub Lanex Racing Line D-F1. Liny tego typu są bardzo często stosowana na jachtach regatowych.
Źródło: https://www.liros.com/catalog/en/d-pro-6mm-p1856/
Przykładem liny w oplocie jest Liros Magic Pro lub Lanex Marlin.
Źródło: https://www.liros.com/catalog/en/magic-pro-6mm-p2902/
O co chodzi z tym wydłużeniem?
Producenci podają współczynnik wydłużenia lin. Jeśli współczynnik wydłużenia wynosi 5% oznacza to, iż lina poddawana dużemu obciążeniu rozciągnie się o 5% swojej długości. W praktyce im dłuższy odcinek i większe obciążenie – tym większe wydłużenie liny. Jeśli nawietrzny bras na 505 ma długość 5 metrów, lina poddana obciążeniu wyciągnie się nawet o 25 cm! Oznacza to, że spinakerbom ustawiony 15 – 20 cm od sztagu oprze się o stalówkę, co jest zjawiskiem bardzo niepożądanym. 8-metrowy fał grota wyciągnie się nawet o 40 cm!
Generalnie, biorąc pod uwagę jedynie wytrzymałość na zrywanie, na większość regulacji w 505 można zastosować nawet 2 – 3 mm liny poliestrowe. Warto jednak pamiętać o tym, iż im bliżej maksymalnej wytrzymałości pracuje lina, tym większe będzie jej wydłużenie. Z tego powodu nie zawsze warto używać lin o minimalnej średnicy. Dodatkowo, liny o bardzo małej średnicy są trudne w obsłudze.
Jak dobrać odpowiednią?
Poniżej, proponuję krótką listę, przez którą możecie przejść stojąc przed wyborem odpowiedniej liny:
1. Do jakiego systemu będę wykorzystywał linę? Czy lina musi mieć minimalny współczynnik wydłużenia?
TAK – lina dyneema
NIE – możliwe użycie lin poliestrowych
2. Czy lina będzie pracowała w knagach?
TAK – lina w oplocie
NIE – możliwa lina bez oplotu
3. Czy linę będę obsługiwał „ w ręku”?
TAK – lina w oplocie
NIE – możliwa lina bez oplotu
4. Jakie obciążenia musi przenieść lina?
Na tej podstawie określamy minimalną średnicę liny, której potrzebujemy.
- Z jakimi średnicami lin współpracują bloczki i knagi, przez które będzie przebiegać lina?
- Jaki kolor powinna mieć lina?
Kilka porad
- Na jachtach typu 505 w praktyce nie używa się lin aramidowych (Kevlar). Liny aramidowe źle znoszą obciążenia dynamiczne. Wszelkiego rodzaju załamania (np.: węzły) znacznie zmniejszają ich wytrzymałość. Dodatkowo chłoną sporą ilość wody i źle znoszą ekspozycję na słońce.
- Najczęściej stosowane są liny poliestrowe i liny typu dyneema. Należy pamiętać, iż liny typu dyneema są znacznie droższe od lin poliestrowych. Wybór należy do kupującego.
- Liny dyneema bez oplotu nie trzymają w knagach (prześlizgują się pod obciążeniem). Z tego powodu na tę część regulacji, która pracuje w knadze, należy używać lin w oplocie.
- Średnice stosowanych bloczków i knag powinny być odpowiednio dobrane do używanych lin.
- Knagi rowkowe są mniej precyzyjne i szybciej niszczą liny niż knagi szczękowe.
- Im cieńsza lina tym mniejsze tarcie generowane na blokach.
Co i gdzie?
Aby ułatwić Wam dobór odpowiedniej liny, poniżej przedstawiam podstawowe elementy wyposażenia jachtu mieczowego. Bazując na swoich doświadczeniach, dla każdego z nich wybrałem najbardziej odpowiednie średnice lin. Znajdziecie tu również odniesienie do konkretnych wyrobów trzech producentów najbardziej popularnych na polskim rynku (Liros, Lanex, FSE Robline).
Schemat, który pomoże Wam w wyborze odpowiednich lin firmy FSE Robline:
Źródło: Źródło: http://www.fse-robline.com/
Wanty
- Wanty: stalówka strunowa o średnicy 3mm
- Wanty regulacja: dyneema o średnicy 4 mm
Proponowana lina: Liros D-Pro, Lanex Racing Line D-F1 lub D-F2
- Wanty „do ręki”: lina z rdzeniem z dyneemy, średnica 4 – 5 mm
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Liros Magic Race, Liros Magic Gold, Lanex D-Race,
Zdjęcie: talia naciągu want na POL 9119 (mat. własne). Lina: Liros D Pro, 4 mm
Sztag
- Sztag: stalówka strunowa 3 mm.
- Sztag regulacja: dyneema o średnicy 4 mm
Proponowana lina: Liros D-Pro, Lanex Racing Line D-F1 lub D-F2
- Sztag „do reki”: lina z rdzeniem z dyneemy, 4 mm
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Liros Magic Race, Liros Magic Gold, Lanex D-Race,
Trapezy
W przypadku stosowania lin miękkich zazwyczaj używamy liny dyneema o średnicy 4 mm.
Proponowana lina: Liros D – Pro, Lanex Racing Line D-F1 lub D-F2
Talia trapezów
Lina o średnicy 5 -6 mm. Nie ma konieczności stosowania liny z rdzeniem z dyneemy.
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Liros Magic Race, Liros Magic Gold, Lanex D-Race,
Zdjęcie: talia trapezów na POL 9119 (mat. własne). Lina: Liros Magic Pro, 6 mm
Fały
- Fał grota powinien być wykonany z cienkiej stalówki (2 mm) lub liny typu dyneema (4 mm). Najlepiej, jeśli fał grota jest zapinany w specjalnym stoperze na topie masztu. Dzięki temu w maszcie (który na 505 uginamy w szerokim zakresie) nie przebiega lina o dużym napięciu.
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Liros DynaSoft, Liros Magic Race, Liros Magic Gold, Lanex D-Race,
- Fał spinakera: lina o średnicy 4 lub 5 mm. Najlepiej, o jak największej odporności na skręcanie i plątanie. Rozciągliwość liny użytej na fał ma mniejsze znaczenie – nie ma konieczności używania lin typu dyneema.
Proponowana lina: Liros DynaSoft, Liros Magic Speed
- Fał foka: w najnowszych jachtach, fok podnoszony jest na fale. Na fał foka używamy liny typu dyneema, średnica 4 mm
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Liros Magic Race, Liros Magic Gold, Liros DynaSoft, Lanex D-Race,
Liny szotowe (szot grota i foka)
- Najlepsze są miękkie liny w oplocie. Nie ma konieczności używania lin z rdzeniem z dyneemy.
- Na szoty foka używamy liny o średnicy 7 mm (niektórzy zawodnicy wybierają linę 6 mm).
- Na szot grota stosujemy linę o średnicy 8 mm (niektórzy zawodnicy wybierają linę 6 mm).
Proponowana lina: Liros Magic Sheet, Liros Magic Pro, Lanex Marlin, Lanex D-Race, Lanex D-Extreme
Zdjęcie: szoty foka na POL 9119 (mat. własne). Lina FSE Robline, 6 mm
Zdjęcie: szoty grota na POL 9119 (mat. własne). Lina FSE Robline, 8 mm
Brasy
Na brasy wybieramy liny z rdzeniem z dyneemy. Średnica liny 6 mm, rdzeń 4 mm. Pozwoli to na przygotowani brasów taperowanych (cieniowanych).
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Lanex Marlin
Jachty z 2 spinakerbomami – bras nawietrzny (guy):
- Pierwsza część: dyneema 4 mm
Proponowana lina: Liros D-Pro, Lanex Racing Line D-F1 lub D-F2
- Część „do ręki” lina z rdzeniem z dyneemy, 4 mm
- Proponowana lina: Liros Magic Pro, Lanex Marlin
Zdjęcie: ręcznie taperowane brasy POL 9119 (mat. własne). Lina FSE Robline, 7 mm
Obciągacz bomu
- Cześć początkowa: lina dyneema 4 mm
Proponowana lina: Liros D – Pro, Lanex Racing Line D-F1 lub D-F2
- Część „do ręki”: lina z rdzeniem z dyneemy, średnica 4 – 5 mm
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Lanex D-Race
Zdjęcie: kaskadowy obciągacz bomu na POL 9119 (mat. własne). Lina Liros D-Pro (4 mm) + Liros Magic Pro (4 mm)
Outhaul
Na outhaul wykorzystujemy linę o niskim współczynniku wydłużenia. Dobrze sprawdzi się dyneema w oplocie, średnica liny 4 – 5 mm.
Proponowana lina: Liros Magic Pro, Liros Magic Race, Liros Magic Gold, Liros DynaSoft, Lanex D-Race
Cunningham foka i grota
Polecam użycie liny typu dyneema.
Taperowanie mechaniczne
Można zamówić brasy lub szoty taperowane mechanicznie (zgodnie z naszą specyfikacją). Jest to droższa opcja, jednak przygotowane w ten sposób liny świetnie pracują w blokach.
http://www.liros.com/produkte/produktfinder/details/detail/liros-dyneemaR-spischot-spezial.html
Liny elastyczne (gumy)
W większości systemów stosujemy gumę o średnicy 4 mm.
W systemie automatycznej zbiórki spinakerbomu (na 505) używamy gumy 6 lub 8 mm.
Podsumowanie
Mam nadzieję, iż powyższy materiał pomoże Wam w wyborze liny odpowiedniej do Waszych potrzeb. Jeśli będziecie mieli dodatkowe pytania –postaram się pomóc.